Het Van Gogh Museum is een meerjarig onderzoek gestart naar de verbeelding van de adolescentie tussen 1875 en 1914 dat zal resulteren in een tentoonstelling en publicatie.
De adolescentie is de overgangsperiode van de kindertijd naar de volwassenheid, pakweg van 10 tot 22 jaar. Hierbij gaat het niet enkel om seksuele volgroeiing (de puberteit), maar hoofdzakelijk om de rijping van de hersenen. In deze betekenisvolle periode krijgt de eigen identiteit vorm. Het museum beoogt de komende jaren te onderzoeken hoe en waarom de adolescentie rond 1900 is verbeeld in de beeldende kunsten.
De adolescentie is voor het tijdvak waarop het Van Gogh Museum zich toelegt namelijk bijzonder relevant: Onze huidige opvattingen over deze levensfase vinden hun oorsprong in het laatste kwart van de 19de eeuw.
Rond 1900 ontstond in wetenschap, onderwijs, normen over opvoeding en in cultuuruitingen een tot dan toe ongekend bewustzijn van en aandacht voor de adolescente levensfase. In deze periode kreeg het moderne individu gestalte en werd de adolescent veel zichtbaarder in de beeldende kunsten. De (Europese) mens ervoer in deze turbulente tijd van grote veranderingen enerzijds een ongebreideld geloof in zichzelf en de vooruitgang en anderzijds een beangstigend onbehagen over wat de toekomst zou brengen.
De adolescent is voor die paradox een prachtige metafoor die rond 1900 in tal van kunstvormen tot uitdrukking kwam. Maatschappelijke realiteit en artistieke uitingen werkten daarbij over en weer op elkaar in.
Om te kunnen duiden waarom de adolescentie tussen 1875 en 1914 een belangrijk thema in de beeldende kunsten was, heeft het onderzoek een cultureel-maatschappelijke grondslag. Onderwerpen die in het onderzoek centraal staan, zijn onder andere:
-
adolescentie als cultureel-maatschappelijke ‘uitvinding’ van de late 19de eeuw;
-
opvattingen over het grootbrengen van adolescenten in contemporaine opvoedkundige publicaties, tijdschriften voor de jeugd en tentoonstellingen;
-
de verbeelding van het dagelijks leven van de adolescent: uiteenlopende ervaringen van jongens en meisjes, van arm en rijk;
-
vroege zelfportretten en de zoektocht naar identiteit en stijl;
-
de tienerkinderen van de impressionisten in genrevoorstellingen en egodocumenten;
-
Vincent van Goghs portretten van adolescenten;
-
kwetsbaarheid en ongemak in figuurvoorstellingen van het adolescente lichaam;
-
de jongeling als allegorie voor vernieuwing en vergankelijkheid.
Dit project is gestart in 2024 en zal resulteren in de eerste grootschalige tentoonstelling over het onderwerp.
Contact:
Lisa Smit (conservator):
l.smit@vangoghmuseum.nl
