14 november 2019
Nieuw schilderij in collectie Van Gogh Museum: 'Onkruid verbrandende boer' (1883) van Vincent van Gogh.
Het Van Gogh Museum heeft samen met het Drents Museum een vroeg schilderij van Vincent van Gogh gekocht: Onkruid verbrandende boer uit 1883. Het kleine maar krachtige werk toont een eenzame figuur op een verlaten vlakte bij avondschemering, verlicht door een vuurtje. Van Gogh schilderde het in Drenthe, waar hij in het najaar van 1883 verbleef en het landschap vastlegde in schilderijen en tekeningen. Dit is een van de weinige schilderijen uit deze periode die bewaard zijn gebleven. Het schilderij zal afwisselend in de musea te zien zijn.
Drenthe
Van Gogh verbleef in 1883 bijna drie maanden in Drenthe, waar hij diep onder de indruk was van het landschap met heide en veengrond. In zijn tekeningen en schilderijen probeerde hij de sfeer en de stemming van het platteland in de herfst vast te leggen. Hij schilderde meerdere landschappen in donkere kleuren, soms met werkende figuren.
Uit zijn brieven blijkt dat hij tijdens zijn verblijf ten minste achttien studies schilderde, maar het merendeel daarvan is verloren gegaan. Vandaag de dag worden slechts vijf schilderijen aan de Drentse periode toegeschreven, Onkruid verbrandende boer is daar een van. In de collectie van het Van Gogh Museum bevinden zich al drie werken uit Drenthe en ook het Drents Museum heeft er een in bezit. Met de aankoop van dit werk zijn nu alle Drentse schilderijen in Nederlandse openbare collecties.
Avondeffect
In een brief van 22 oktober 1883 aan zijn broer Theo maakte Vincent van Gogh schetsjes van vier schilderijen, waaronder Onkruid verbrandende boer. Hij schreef daarover:
‘Ziehier een paar avond effekten – ik zit nog steeds op dat onkruidverbrandertje, dat ik wat toon aangaat in een geschilderde studie beter heb dan vroeger, zóó dat het meer de grootheid der vlakte en het vallen van den avond geeft en ’t vuurtje ’t eenige lichtstipje is met ietwat rook. Ik ging er telkens s’avonds voor buiten kijken.’
Het aangekochte werk is een geslaagde poging van Van Gogh om dat avondeffect vast te leggen. Onkruid verbrandende boer is een donker schilderij met kleuren die dicht bij elkaar liggen: door zich te concentreren op de lichtwerking wist Van Gogh er een interessante voorstelling van te maken. Het schijnsel van het vuur, de opstijgende rook, het licht dat op de handen en voet van de figuur valt en de schaduw die hij op het land werpt, zijn goed getroffen.
In 1883 was Van Gogh pas een jaar aan het schilderen met olieverf en nog zoekende naar zijn stijl als schilder. Met dit kleine maar krachtige werk uit de eerste fase van zijn kunstenaarschap wordt deze periode in de collectie van het Van Gogh Museum aanzienlijk versterkt.
Samenwerking Drents Museum
Het Van Gogh Museum en het Drents Museum hebben het schilderij samen aangekocht, het zal wisselend in deze musea te zien zijn. De eerste publiekspresentatie zal plaatsvinden in het Drents Museum.
Gezamenlijke aankoop
Deze aankoop is mogelijk gemaakt door genereuze ondersteuning van de BankGiro Loterij, het Mondriaan Fonds en de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Themafonds Impressionisme/ Claude Monet Fonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds). Vanuit het Van Gogh Museum is de aankoop bovendien ondersteund door de Vincent van Gogh Stichting. Daarnaast heeft het museum een donatie ontvangen van een particuliere relatie om deze aankoop mede mogelijk te maken.
Vanuit het Drents Museum wordt de aankoop ondersteund door de provincie Drenthe, BankGiro Loterij, Stichting Beringer Hazewinkel, Stichting Vrienden van het Drents Museum en Stichting Steunfonds.